Ses Kısıklığı Hakkında Merak Edilenler
Prof. Dr. İsmail Koçak
Kulak Burun Boğaz Uzmanı
Ses Kısıklığı Nedir?
Ses kısıklığı, kişinin sesinin yavaş yavaş ya da aniden kaybolmasıdır. Bu kaybolma, bir anda sesin kesilmesi ya da ses kalitesinin değişmesi şeklinde olabilir. Ses enerjisini kaybedebilir; inceleyebilir, kalınlaşabilir veya çatallı bir şekilde çıkabilir. Ayrıca, ses havalı çıkabilir ve kaymalar veya oynamalar gösterebilir. Kişi, sesini kontrol edemeyebilir, şiddetli bir ses kullanmakta zorlanabilir ya da düşük tonda ses üretemeyebilir. Tüm bunlar ses kısıklığının belirtileridir.
Ses Kısıklığının Sebepleri Nelerdir?
Ses kısıklığının en sık sebebi gırtlakla ilgili problemlerdir. Gırtlak, ses tellerini barındıran bir dokudur ve ses telleriyle ilgili problemler genellikle ses kısıklığına yol açar. Bu problemler arasında larenjitler yani enfeksiyonlar, irritan maddeler (örneğin sigara, asit, asitli yiyecekler), kuruluk, aşırı kullanım, ses yorgunluğu, genel vücut halsizliği, hormonal bozukluklar, yaş geçiş problemleri, yaşlanma, ses tellerindeki kitleler (örneğin nodül, polip, kist, lokoplazi gibi), bazı viral problemler, viral enfeksiyonlar (örneğin papillom gibi), ses teli tümörleri veya kanserleri, ses teli felci ve nörolojik hastalıklar (miyastenia gibi, MS gibi) ile yanlış kullanım problemleri sayılabilir.
Ses Kısıklığı Tedavisi Yöntemleri
Ses kısıklığının tedavisi beş aşamada gerçekleştirilir. İlk aşama, ses istirahatidir. İkinci aşama, vokal hijyen olup sese zarar verebilecek durumların ortadan kaldırılmasını içerir. Üçüncü aşama ilaç tedavileridir. Dördüncü aşama, ses terapisidir. Beşinci ve son aşama ise cerrahi tedavidir.
Ses Kısıklığı Tedavisi ve İlaç Kullanımı
Sesin iyi çıkmasını sağlayan özel bir ilaç yoktur. Ses için üretilmiş herhangi bir ilaç da bulunmamaktadır. Ses dokusu sağlıklı olduğunda ses iyi çıkar; aynı şekilde, doğru kullanım tekniği de sesi olumlu etkiler. Bu nedenle, genellikle hastalıklara özgü tedaviler, ses tedavisinin bir parçası olarak kullanılır. Kişinin hastalığına göre ilaç tedavisi uygulanır. Örneğin, bir enfeksiyon varsa antibiyotik, reflü durumu söz konusuysa midede ya da boğazda asit seviyesini düzenleyen ilaçlar tercih edilir. Ayrıca, ses kısıklığı varsa ve buna bağlı bir ağrı mevcutsa, ağrı kesiciler ve diğer ilaçlar bu amaçla kullanılabilir. Ancak, tekrar belirtmek gerekir ki sesi düzelten ya da iyileştiren mucizevi bir ilaç yoktur.
Ses Kısıklığı Tedavisi ve Ses Ameliyatı
Ses teli cerrahisi, daha doğrusu ses kısıklığı cerrahisi iki türdür. Bunlardan birisi doğrudan ses teli üzerine yapılan işlemlerdir. Ses telleri çok küçük dokulardır ve ince tabakaları vardır. Bu nedenle bu tip işlemler mikroskop altında gerçekleştirilir. Ameliyat mikroskopları kullanılarak, ses telinin hassas tabakaları korunarak problemli dokular tedavi edilir. Bu işleme “ses teli mikrocerrahisi” ya da “mikrolaringoskopik cerrahi” adı verilir.
Mikrolaringoskopik cerrahi, makas, kesici aletler ve tutucu aletlerle (bu aletlere soğuk enstrümanlar denir) yapılır. Eğer işlemde lazer gibi ısıyla çalışan sistemler eklenirse, bu durum sıcak cerrahi teknikler olarak adlandırılır. Ses teli mikrocerrahisi, hem soğuk cerrahi enstrümanlarla hem de sıcak cerrahi tekniklerle (lazer gibi uygulamalar) gerçekleştirilen işlemleri içerir.
Bunların yanında, ses telini veya ses kısımlarını tedavi eden bir diğer cerrahi teknik de laringoplastik cerrahi tekniklerdir. Laringoplastik cerrahi, ses teline dokunulmadan ses telinin dışındaki bağ dokularının pozisyonlanarak elde edilen ses tedavileridir. Bu teknikler aynı zamanda sesin estetik işlemlerini de içerir. Ses tellerinin pozisyonları, gerginliği, gevşekliği ve tabaka genişlikleri kullanılarak değiştirilerek sesin düzeltilmesi veya değiştirilmesi hedeflenir.
Bazen bu tip işlemlerde silikon, teflon, kolajen veya benzer doku maddeleri eklenerek ses cerrahisi tamamlanır. Ancak bir kişinin ses tedavisi sadece cerrahi tedavi içermeyebilir. Cerrahi tedavi öncesinde veya sonrasında ilaç tedavileri, ses terapileri, vokal hijyen ve ses istirahati de eklenip kullanılabilir.
Ses Kısıklığı Tedavisi ve Vokal Hijyen
Vokal hijyen, diğer adıyla ses hijyeni, sese zararlı olabilecek durumların ortadan kaldırılmasıdır. Bu süreçte kişi, sesine zarar verebilecek yiyecekleri tüketmez, aşırı kullanımlardan kaçınır, yanlış davranışları yapmamaya çalışır ve ortamını sesine göre ayarlar.
Kişinin boğaz temizlemesi, öksürmesi, gürültülü ortamlarda konuşması ve bağırarak konuşması engellenmelidir. Çocuklarda ise belli ses taklitleri yapılması önlenir. Odalar arası konuşmak ve bağırmak tercih edilmez.
Ayrıca, sigara kullanımı varsa bu kesilmelidir. Bol sıvı tüketimi teşvik edilir ve kuru ortamlar nemlendirilir. Kişinin işitme problemi varsa bu sorun çözülmelidir. Eğer kişi aşırı kullanıma bağlı bir problem yaşıyorsa, kullanım miktarı düşürülür ve sese göre ayarlanır.
Kişinin rahat bir tonda ses üretmesi istenir ve bu tonun korunması teşvik edilir. Hastalık süresince bu davranışları devam ettirmesini sağlayacak stratejiler geliştirilir. Buna ek olarak, başka faktörler de dikkate alınabilir. Bu konuda terapistiniz veya doktorunuza danışmanız önemlidir.
Ses Kısıklığı Tedavisi ve Ses İstirahati
Ses istirahati, sesin belirli bir süre boyunca kullanılmamasıdır. Bu süreç, dokuların iyileşene kadar üzerlerindeki mekanik travmanın ortadan kaldırılmasını sağlar. Özellikle istirahat süresi 5 ile 7 gün arasında uygulanır. İlk 5 gün boyunca, dokunun toparlamasına izin verilir ve kişi sesini hiç kullanmaz. Sesini kullanmadığı gibi, boğaz temizleme veya öksürme gibi hareketleri de yapmamaya özen gösterir.
Bu ses istirahati genellikle 5 ile 7 gün arasında yapılmakla birlikte, özel durumlarda doktorunuzun önerisiyle bu süre uzatılabilir. Ancak, çok uzun süreli ses istirahati gırtlak kaslarının zayıflamasına ve sesin gücünün kaybolmasına neden olabilir. Bu nedenle, uzun süreli istirahatler tercih edilmemelidir.
Ses Kısıklığı Tedavisi ve Ses Terapisi
Ses terapisi, ses kısıklığı için en önemli tedavi yöntemlerinden biridir. Ses terapisi, ses hastalıklarında en sık uygulanan tedavi yöntemleri arasındadır. Bu yöntem, kişinin gırtlak hareketlerini ve ses tel titreşimlerini kontrol etmesini sağlamaktadır.
Ses terapisinde nefes teknikleri, nefesle birlikte ses teknikleri ve rezonans teknikleri kullanılarak kişinin sesini kontrol altına alması sağlanır. Terapiler bazen 1 seans, bazen ise 2 seans sürer; genellikle ortalama 6 ile 8 seans boyunca devam eden egzersizlerdir. Her bir seans 40 ile 50 dakika arasında yapılır ve bir terapistle birlikte gerçekleştirilir.
Terapist, kişiye yapacağı egzersizleri tek tek gösterir, nasıl yapılacağını ve hedef sesinin ne olması gerektiğini öğretir. Kişi bu uygulamaları gerçekleştirerek doğru gırtlak davranışını ve sesi öğrenir. Günlük hayata geçirebilmesi için stratejiler belirlenir ve terapi, istenen hedefe ulaşıldıktan sonra tamamlanır.
Bazı ses hastalıklarında terapi 1-2 seansla sonuçlanırken, bazı hastalıklarda yıllarca süren ses terapisi gerektiren durumlar da bulunmaktadır.
Prof. Dr. İsmail Koçak
Kulak Burun Boğaz Uzmanı
Prof. Dr. İsmail Koçak, ses bozuklukları ve vokoloji konusunda uzmanlaşmış bir kulak burun boğaz (KBB) doktoru, biyomedikal mühendis ve homeopattır.
Aslen bir müzisyen olan Dr. Koçak, 1993 yılından beri ses tedavisi yapmaktadır. Çok yönlü geçmişi sayesinde profesyonel ses tedavisi ve vokal performans sanatları tıbbı alanında uzmanlaşmıştır. Bugüne kadar ses estetiği ve doku koruma alanında kullanılan üç önemli cerrahi tekniğin mucidi olmuştur. “Ses sihirbazı” olarak anılan Dr. Koçak, ülkesinin Eurovision ekiplerinin vokal sağlığıyla da ilgilenmektedir.