Endometriozis Nedir?

Endometriozis, normalde yalnızca rahim içinde bulunması gereken endometriyal hücrelerin rahim dışında yerleşmesiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu hücreler hormonlara duyarlı oldukları için her adet döneminde rahim içindekine benzer şekilde kanar. Ancak rahim dışında bulunduklarında batın içinde tekrarlayan kanamalara, iltihabi yanıta ve zamanla yapışıklıklara neden olurlar. Bu süreç kısırlığa, kronik ağrıya ve çeşitli organ fonksiyon bozukluklarına yol açabilir. En sık karın içinde görülse de endometriozis vücudun farklı bölgelerinde de yerleşebilir.

Endometriozisin Sebepleri

Hastalığın kesin nedeni henüz bilinmemektedir. Retrograd menstruasyon teorisi, rahim içinden tüpler aracılığıyla batına hücre geçişini açıklarken; metaplazi teorisi, bazı hücrelerin zamanla endometriyal hücrelere dönüşebildiğini öne sürer. Ancak hiçbir teori hastalığı tek başına açıklayamaz. Endometriozis, düşündüğümüzden daha sık görülen bir durumdur; fakat kesin tanı için cerrahi girişim gerektiğinden toplumdaki gerçek sıklığı tam olarak bilinmemektedir.

Belirtiler

Endometriozis farklı belirtilerle ortaya çıkabilir ve hastalığın şiddeti ile semptomların derecesi her zaman örtüşmez. En sık görülen şikâyet adet döneminde ya da öncesinde hissedilen ağrıdır. Bunun dışında cinsel ilişki sırasında ağrı, dışkılama esnasında ağrı ve kısırlık da önemli bulgular arasındadır. Bazı hastalarda şiddetli ağrılar olabilirken, bazı hastalarda hiçbir belirti olmadan ileri evre endometriozis saptanabilir. Yumurtalıkta çikolata kisti oluşmuşsa ultrasonografide tanı koymak kolaydır, ancak kesin tanı patoloji ile mümkündür.

Tanı Yöntemleri

Hastalığın tanısında öncelikle klinik şüphe önemlidir. Muayenede bazı bulgular görülebilir. Ultrasonografi, özellikle çikolata kistlerinin saptanmasında yardımcıdır. Ancak kesin tanı için patolojik inceleme gerekir ve bu da cerrahiyle mümkündür. Günümüzde altın standart yöntem laparoskopik cerrahidir. Laparoskopi sayesinde hem tanı koymak hem de eş zamanlı tedavi yapmak mümkündür.

Gebelik ve Endometriozis

Endometriozis, gebeliği zorlaştırabilir ancak her zaman engellemez. Rahim dışında bulunan endometriyal odaklar adet dönemlerinde kanamaya yol açarak inflamasyona sebep olur, bu da zamanla tüplerde tıkanıklık ve yapışıklıklara yol açabilir. Yumurtalıklarda gelişen çikolata kistleri ise hem yumurtalık rezervini azaltabilir hem de gebeliğin oluşumunu engelleyebilir. Gebelik sırasında hormonal değişiklikler nedeniyle geçici düzelmeler olabilir, fakat gebeliğin hastalığı tedavi etmesini beklemek doğru değildir.

Endometriozis Kanser midir?

Endometriozis kanser değildir ancak kanserle ilişkili olabilir. Çok nadir de olsa endometriozis zemininde kanser gelişebilir. Bu nedenle özellikle çikolata kisti tanısı almış ve cerrahi yerine takip edilen hastalarda ultrasonografik görüntülerdeki değişiklikler dikkatle değerlendirilmelidir.

Tedavi Seçenekleri

Endometriozisin kesin bir tedavisi yoktur. Menopoz döneminde hormon bağımlı olduğu için kendiliğinden geriler. Tedavi yaklaşımı tamamen hastanın şikâyetlerine göre planlanır. Ağrı ön plandaysa basit ağrı kesiciler kullanılabilir. Kısırlık söz konusuysa üreme sağlığına yönelik özel tedaviler uygulanır. Cinsel ilişki sırasında şiddetli ağrıya yol açan derin endometriotik odaklar cerrahi olarak çıkarılabilir. Cerrahi tedavide laparoskopi yöntemi tercih edilir, çünkü optik büyütme sayesinde dokular daha iyi görülür, yumurtalıklara verilen zarar daha az olur ve ameliyat sonrası yapışıklık riski açık cerrahiye göre daha düşüktür.

Genetik Geçiş

Endometriozis genetik bir hastalık değildir; ancak ailesinde endometriozis öyküsü olan kadınlarda görülme ihtimali toplum ortalamasına göre biraz daha fazladır. Bununla birlikte, aile öyküsü olmayan kadınlarda da endometriozis sıkça görülebilir.

Prof. Dr. Tolga Taşçı

Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı
Jinekolojik Onkoloji Uzmanı

Prof. Dr. Tolga Taşçı, Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Ana Bilim Dalı’nda öğretim üyesi ve Medical Park Göztepe Hastanesi’nde Kadın Doğum ve Jinekolojik Onkoloji Uzmanı olarak görev yapmaktadır. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olduktan sonra aynı fakültede uzmanlık eğitimini tamamlamış, mecburi hizmet süresinde Kahramanmaraş’ın Andırın ilçesinde ilk sezaryen ve jinekolojik operasyonları gerçekleştirmiştir.

2012 yılında Jinekolojik Onkoloji yan dal uzmanlık sınavında Türkiye birincisi olmuş, Etlik Zübeyde Hanım Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde üç yıl boyunca binlerce jinekolojik kanser hastasının cerrahi ve tedavi süreçlerinde yer almıştır. İngiltere’de önemli merkezlerde gözlemci doktor olarak bulunmuş, 2016’da doçent unvanını almıştır. Çok sayıda ulusal ve uluslararası yayını bulunan Prof. Dr. Tolga Taşçı, aynı zamanda akademik dergilerde hakemlik yapmakta ve kadın sağlığı ile jinekolojik onkoloji alanında çalışmalarını sürdürmektedir.