Ses Kısıklığı Hakkında Merak Edilenler
Prof. Dr. İsmail Koçak
Kulak Burun Boğaz Uzmanı
Ses Kısıklığı Nedir?
Ses Kısıklığı Nedir?
Ses kısıklığı, kişinin sesinin yavaş yavaş ya da aniden kaybolması durumudur. Bu kayıp, bazen bir anda sesin tamamen kesilmesi şeklinde olabilirken, bazen de ses kalitesinin değişmesiyle ortaya çıkar.
Ses Kısıklığının Belirtileri
Ses kısıklığında ses enerjisini kaybedebilir; ses incelip kalınlaşabilir ya da çatallı şekilde çıkabilir. Bazı durumlarda ses havalı çıkar ve kaymalar, oynamalar görülebilir. Kişi sesini kontrol etmekte zorlanır, yüksek sesle konuşmakta güçlük çeker veya düşük tonda ses üretemez. Bu tablo, ses kısıklığının en belirgin belirtilerini oluşturur.
Ses Kısıklığının Sebepleri Nelerdir?
Ses Kısıklığının En Sık Sebepleri
Ses kısıklığının en önemli nedeni gırtlakla ilgili problemlerdir. Gırtlak, ses tellerini barındıran bir yapı olduğundan, burada ortaya çıkan sorunlar doğrudan ses kısıklığına yol açar.
Gırtlak ve Ses Telleri ile İlgili Problemler
Larenjit gibi enfeksiyonlar, sigara, asit ve asitli yiyecekler gibi irritan maddeler, kuruluk, aşırı ses kullanımı, ses yorgunluğu, genel vücut halsizliği ve hormonal bozukluklar ses kısıklığının yaygın nedenleri arasındadır. Ayrıca, yaşa bağlı geçiş problemleri ve yaşlanma da ses kalitesinde değişikliklere neden olabilir.
Ses Tellerinde Yapısal ve Nörolojik Problemler
Ses tellerinde nodül, polip, kist, lökoplazi gibi kitleler, viral enfeksiyonlar (örneğin papillom), ses teli tümörleri veya kanserleri ses kısıklığına yol açabilir. Bunun yanında ses teli felci ve miyastenia, MS gibi nörolojik hastalıklar da ses kısıklığının altında yatan önemli nedenlerdir. Yanlış ses kullanımı da bu sorunları tetikleyebilir.
Ses Kısıklığı Tedavisi Yöntemleri
Ses kısıklığının tedavisi beş temel aşamada uygulanır.
- Ses istirahati: İlk basamak, sesin dinlendirilmesi ve aşırı kullanımın önlenmesidir.
- Vokal hijyen: İkinci aşama, sese zarar verebilecek tüm faktörlerin ortadan kaldırılmasıdır. Sigara, alkol, aşırı kafein, asitli yiyecekler gibi irritanların bırakılması bu aşamada önemlidir.
- İlaç tedavisi: Üçüncü aşamada, altta yatan nedenlere yönelik ilaç tedavileri uygulanır. Enfeksiyon, reflü veya alerji gibi durumlara göre uygun ilaçlar tercih edilir.
- Ses terapisi: Dördüncü aşama, sesin doğru kullanımını öğretmeyi amaçlayan ses terapileridir. Uzmanlar eşliğinde yapılan bu terapiler ses tellerinin sağlıklı şekilde kullanılmasını sağlar.
- Cerrahi tedavi: Beşinci ve son aşama ise cerrahi tedavidir. Nodül, polip veya tümör gibi yapısal sorunların ortadan kaldırılmasında cerrahi müdahale gerekebilir.
Ses Kısıklığı Tedavisi ve İlaç Kullanımı
Sesin daha iyi çıkmasını sağlayan özel bir ilaç yoktur. Ses için üretilmiş, doğrudan ses tellerine yönelik herhangi bir ilaç bulunmamaktadır. Ses dokusu sağlıklı olduğunda ses de iyi çıkar; aynı şekilde, doğru ses kullanım tekniği de sesi olumlu yönde etkiler.
Genellikle ilaç tedavisi, sesin kendisine değil, altta yatan hastalıklara yönelik uygulanır. Örneğin, enfeksiyon varsa antibiyotik, reflü söz konusuysa mide ve boğazdaki asit seviyesini düzenleyen ilaçlar tercih edilir. Ses kısıklığına eşlik eden ağrı durumunda ağrı kesiciler de kullanılabilir. Ancak tekrar vurgulamak gerekir ki sesi doğrudan düzelten ya da mucizevi şekilde iyileştiren bir ilaç mevcut değildir.
Ses Kısıklığı Tedavisi ve Ses Ameliyatı
Ses teli cerrahisi, daha doğru bir ifadeyle ses kısıklığı cerrahisi, iki ana grupta değerlendirilir. Bunlardan ilki doğrudan ses teli üzerine yapılan işlemlerdir. Ses telleri oldukça küçük ve hassas tabakalardan oluştuğu için bu tür işlemler mikroskop altında gerçekleştirilir. Ameliyat mikroskopları yardımıyla ses telinin sağlıklı tabakaları korunarak problemli dokular tedavi edilir. Bu yönteme ses teli mikrocerrahisi ya da mikrolaringoskopik cerrahi denir.
Mikrolaringoskopik Cerrahi
Mikrolaringoskopik cerrahi, soğuk enstrümanlar olarak adlandırılan makas, kesici ve tutucu aletlerle yapılır. Eğer bu yönteme lazer gibi ısıyla çalışan sistemler eklenirse, buna da sıcak cerrahi teknikleri adı verilir. Ses teli mikrocerrahisi hem soğuk cerrahi enstrümanlarla hem de lazer gibi sıcak tekniklerle uygulanabilir.
Laringoplastik Cerrahi
Ses teli cerrahisinde kullanılan bir diğer yöntem laringoplastik cerrahidir. Bu teknikte doğrudan ses teline müdahale edilmez. Ses telinin dışındaki bağ dokularının pozisyonu değiştirilerek sesin düzeltilmesi veya farklı bir tona getirilmesi sağlanır. Bu yöntem, sesin estetik amaçlı düzenlenmesinde de kullanılabilir. Ses tellerinin pozisyonları, gerginliği, gevşekliği ve tabaka genişlikleri değiştirilerek kalıcı çözümler elde edilir.
Ek Uygulamalar
Bazı durumlarda cerrahi tedaviye ek olarak silikon, teflon, kolajen veya benzeri doku maddeleri kullanılabilir. Bununla birlikte, ses tedavisi yalnızca cerrahiden ibaret değildir. Cerrahi öncesinde veya sonrasında ilaç tedavileri, ses terapileri, vokal hijyen uygulamaları ve ses istirahati de tedavi sürecine dahil edilebilir.
Ses Kısıklığı Tedavisi ve Vokal Hijyen
Vokal hijyen, diğer adıyla ses hijyeni, sese zarar verebilecek tüm alışkanlıkların ve faktörlerin ortadan kaldırılması sürecidir. Bu yaklaşımda kişi, sesini korumak için hem yaşam tarzında hem de ses kullanımında düzenlemeler yapar.
Kaçınılması Gereken Davranışlar
Boğaz temizleme, sık öksürme, gürültülü ortamlarda konuşma ve bağırarak konuşma gibi davranışlar ses tellerine zarar verir. Çocuklarda da bazı ses taklitlerinin yapılmaması önemlidir. Ayrıca, odalar arası bağırarak konuşma yerine daha sağlıklı iletişim yolları tercih edilmelidir.
Çevresel ve Yaşam Tarzı Düzenlemeleri
Sigara kullanımı ses sağlığına ciddi zarar verdiği için mutlaka bırakılmalıdır. Gün içinde bol sıvı tüketilmeli, özellikle kuru ortamlar nemlendirilmelidir. Eğer işitme problemi varsa, bu sorun çözülmeli; çünkü işitme kaybı yaşayan kişiler genellikle seslerini farkında olmadan fazla zorlar.
Sesin Doğru Kullanımı
Kişinin kendi rahat ettiği doğal ses tonunu bulması ve bu tonu koruması teşvik edilir. Aşırı kullanıma bağlı problemler yaşıyorsa, ses kullanım miktarı azaltılmalı ve ihtiyaçlara göre ayarlamalar yapılmalıdır.
Süreklilik ve Stratejiler
Vokal hijyen yalnızca kısa süreli değil, süreklilik gerektiren bir süreçtir. Hastalık dönemlerinde de bu kurallar geçerli olmalı ve kişinin sesi koruyacak stratejiler geliştirilmelidir. Bu noktada bir terapist ya da doktorun yönlendirmesi oldukça önemlidir.
Ses Kısıklığı Tedavisi ve Ses İstirahati
Ses istirahati, sesin belirli bir süre boyunca hiç kullanılmamasıdır. Bu uygulamanın amacı, ses tellerinin üzerindeki mekanik travmayı ortadan kaldırarak dokuların iyileşmesine fırsat tanımaktır.
Ne Kadar Süre Yapılır?
Genellikle ses istirahati 5 ile 7 gün arasında uygulanır. İlk 5 gün kritik öneme sahiptir ve bu süreçte kişi sesini hiç kullanmaz. Ayrıca boğaz temizleme veya öksürme gibi ses tellerini zorlayan hareketlerden de kaçınmalıdır.
Uzun Süreli İstirahat Doğru mu?
Özel durumlarda doktor önerisiyle istirahat süresi uzatılabilir. Ancak ses tellerinin çok uzun süre kullanılmaması, gırtlak kaslarının zayıflamasına ve sesin gücünün kaybolmasına yol açabilir. Bu nedenle, gereksiz yere uzun istirahatler tercih edilmemelidir.
Ses Kısıklığı Tedavisi ve Ses Terapisi
Ses terapisi, ses kısıklığı için en önemli tedavi yöntemlerinden biridir ve ses hastalıklarında en sık kullanılan yaklaşımlardan biridir. Bu tedavi, kişinin gırtlak hareketlerini ve ses teli titreşimlerini kontrol etmesine yardımcı olur.
Uygulanan Teknikler
Terapide nefes teknikleri, nefesle birlikte ses çalışmaları ve rezonans teknikleri kullanılır. Amaç, kişinin sesini doğru şekilde kontrol etmesini ve günlük hayatta sağlıklı ses kullanımını öğrenmesini sağlamaktır.
Terapi Süreci
Ses terapisi genellikle 6 ile 8 seans sürer. Her bir seans 40-50 dakika arasında devam eder ve bir terapistin rehberliğinde yapılır. Terapist, kişiye egzersizleri tek tek gösterir, doğru ses davranışını öğretir ve hedef sesi belirler. Kişi, öğrendiği teknikleri günlük yaşantısına uygulayarak kalıcı sonuçlar elde eder. Bazı hastalıklar 1-2 seansla düzelirken, bazıları daha uzun süreli tedavi gerektirebilir.
Prof. Dr. İsmail Koçak
Kulak Burun Boğaz Uzmanı
Prof. Dr. İsmail Koçak, ses bozuklukları ve vokoloji konusunda uzmanlaşmış bir kulak burun boğaz (KBB) doktoru, biyomedikal mühendis ve homeopattır.
Aslen bir müzisyen olan Dr. Koçak, 1993 yılından beri ses tedavisi yapmaktadır. Çok yönlü geçmişi sayesinde profesyonel ses tedavisi ve vokal performans sanatları tıbbı alanında uzmanlaşmıştır. Bugüne kadar ses estetiği ve doku koruma alanında kullanılan üç önemli cerrahi tekniğin mucidi olmuştur. “Ses sihirbazı” olarak anılan Dr. Koçak, ülkesinin Eurovision ekiplerinin vokal sağlığıyla da ilgilenmektedir.
